De geschiedenis van de Machnobeweging

De twintigste eeuw heeft twee pogingen om tot de vestiging van een libertaire samenleving te komen gezien. De Machnobeweging trachtte ten tijde van de Oktober Revolutie in de Russische Oekraïne tot een anarchistische samenleving te komen, terwijl de tweede poging tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) werd ondernomen. Deze heruitgave van het standaardwerk ‘Geschiedenis van de Machnobeweging' van Pjotr Arsjinof doet verslag van de eerste poging en is daarmee, temeer daar de auteur een medestrijder was, een waardevolle bron voor studie van de Machnobeweging.

Pjotr Arsjinof was de eerste Machnovist die de geschiedenis van de Machnobeweging optekende. Op aangrijpende wijze schrijft hij over de door boeren, arbeiders en anarchisten ondernomen poging om in het sinds 1917 snel totalitairder wordende Rusland een ware, vrijheidslievende samenleving op te bouwen. Een samenleving die zonder wetten en partijen, zonder uitbuiting en onderdrukking functioneerde. Zijn boek is het relaas van een revolutionaire beweging die het land van grootgrondbezitters afnam en onder arme boeren verdeelde, en in fabrieken streefde naar arbeiderszelfbestuur. Aan deze periode kwam in 1921 een eind toen het bolsjewistische Rode Leger de Machnobeweging met geweldige overmacht vernietigde. Het boek is dan ook niet ontbloot van kritiek op de verraderlijke rol die het bolsjewisme speelde. In deze is Arsjinof's werk een ‘leer'boek over de verhouding tussen libertair en autoritair socialisten.

‘Geschiedenis van de Machnobeweging' is tevens het verhaal van één van de eerste guerrilla's die in deze eeuw plaatsvonden. Later zijn zulke guerrilla's vaak onder marxistische leiding gevoerd of effenden ze de weg voor marxistische regimes. Dit lag niet in de aard van de Machno-beweging. Zij probeerde libertaire ideeën om te zetten in praktijk, in daden. Pjotr Arsjinof toont hoe moeilijk dit is en maakt de ervaring van de Machnobeweging tot een belangrijke les voor het heden. Zijn boek kan helpen een visie te vormen over de opstanden die momenteel in — bijvoorbeeld — Midden-Amerika plaatsvinden.

'Geschiedenis van de Machnobeweging' is voorzien van een kritisch kommentaar van de Machno-onderzoeker Frans Lodewijkx. Hierin plaatst hij de Machnobeweiging in de context de Russische Revolutie en gaat hij in op de geschiedenis van de Oekraïne. Verder besteedt hij uitvoerig aandacht aan de organistatiediscussie die ten tijde van de Machnobeweging in Rusland en later in anarchistische kring in Par ijs werd gevoerd. Deze discussie, met als centrale vraag welke strategie er in revolutionaire situaties gevoerd moet worden om een libertaire samenleving te vestigen, heeft vandaag nog niets aan actualiteit verloren.